Οι ψεύτικες αναμνήσεις μοιάζουν με μια ατυχή δυσλειτουργία της μνήμης μας, αλλά στην πραγματικότητα είναι αποτέλεσμα πολύπλοκων μηχανισμών της λειτουργίας της.
Ο εγκέφαλος δεν αποθηκεύει απλώς πληροφορίες, αλλά τις επεξεργάζεται συνεχώς και τις ξαναγράφει υπό την επίδραση νέων εμπειριών, σύμφωνα με τον ανταποκριτή του .
Τα συναισθήματα λειτουργούν ως ισχυρός καταλύτης για τη διαδικασία αυτή, προσδίδοντας στα γεγονότα ιδιαίτερη σημασία και επηρεάζοντας την κωδικοποίησή τους. Οι έντονες εμπειρίες μπορούν τόσο να ενισχύσουν την ακρίβεια των θυμηθέντων λεπτομερειών όσο και να τις παραμορφώσουν προσθέτοντας στοιχεία που δεν υπήρχαν.
Φωτογραφία: Pixabay
Η κύρια λειτουργία της μνήμης δεν είναι να αποτυπώνει τέλεια το παρελθόν, αλλά να μας βοηθά να προσανατολιστούμε στο παρόν και να προβλέψουμε το μέλλον. Από αυτή την άποψη, ο εγκέφαλος δίνει προτεραιότητα στο νόημα και τη χρησιμότητα των πληροφοριών έναντι της κυριολεκτικής ακρίβειάς τους.
Όταν σκεφτόμαστε επανειλημμένα ένα γεγονός, ιδίως σε συναισθηματική κατάσταση, οι πραγματικές του λεπτομέρειες σταδιακά θολώνουν. Ο ψυχισμός μας μπορεί ασυνείδητα να συμπληρώσει τα κενά με αληθοφανή αλλά φανταστικά θραύσματα, δημιουργώντας μια συνεκτική αλλά ανακριβή εικόνα.
Ένας βασικός μηχανισμός για τον σχηματισμό ψευδών αναμνήσεων ονομάζεται επαναπαγίωση της μνήμης. Κάθε φορά που ανακαλείται μια ανάμνηση, ο εγκέφαλος ανακτά πληροφορίες από την αποθήκη και στη συνέχεια τις επανασυσκευάζει, τροποποιώντας τες ενδεχομένως.
Σε αυτό το σημείο, το ευάλωτο ίχνος της μνήμης μπορεί να τροποποιηθεί με την προσθήκη πειστικών ψευδών πληροφοριών από άλλους ή από τους δικούς μας προβληματισμούς. Η επίδραση της επιρροής της παραπληροφόρησης έχει μελετηθεί καλά στην ψυχολογία και δείχνει πόσο εύπλαστη μπορεί να είναι η μνήμη μας.
Η τάση για σχηματισμό ψευδών αναμνήσεων εξατομικεύεται και σχετίζεται με παράγοντες όπως τα υψηλά επίπεδα υποβλητικότητας και η ζωηρότητα της φαντασίας. Οι άνθρωποι με ζωηρή φαντασία δημιουργούν ζωντανές αλλά αναξιόπιστες αναμνήσεις που είναι δύσκολο να διακριθούν από τις πραγματικές.
Η αγνόηση αυτού του φαινομένου μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρές συνέπειες στην καθημερινή ζωή, από ενδοοικογενειακούς καβγάδες που βασίζονται σε διαφορετικές αντιλήψεις των γεγονότων μέχρι λανθασμένες αποφάσεις που βασίζονται σε διαστρεβλωμένες πληροφορίες. Στη νομική πρακτική, οι καταθέσεις μαρτύρων που βασίζονται σε λανθασμένες αναμνήσεις μπορεί να προκαλέσουν εσφαλμένη απονομή δικαιοσύνης.Για να ελέγξετε κριτικά τις δικές σας αναμνήσεις, είναι χρήσιμο να κάνετε στον εαυτό σας ερωτήσεις σχετικά με την πηγή των πληροφοριών – πώς τις μάθατε. Η ανάπτυξη της συνήθειας να αναλύετε τις λεπτομέρειες και να αναζητάτε αντικειμενική επιβεβαίωση βοηθά να διαχωρίζετε τα πραγματικά γεγονότα από τις εικασίες.
Η συνειδητοποίηση ότι η μνήμη είναι εύπλαστη σας επιτρέπει να αντιμετωπίζετε τις αναμνήσεις σας και τις αναμνήσεις των άλλων ανθρώπων με υγιή σκεπτικισμό. Μια τέτοια κατανόηση μειώνει την κατηγορηματική κρίση και διευκολύνει την πιο εποικοδομητική επίλυση συγκρούσεων.
Έτσι, οι ψευδείς αναμνήσεις δεν αποτελούν ελάττωμα αλλά χαρακτηριστικό ενός εξαιρετικά προσαρμοστικού συστήματος μνήμης που θυσιάζει την ακρίβεια για την αποτελεσματικότητα. Η αποδοχή αυτού του χαρακτηριστικού μας επιτρέπει να κατανοήσουμε καλύτερα τον εαυτό μας και τους άλλους.
Η ευαισθητοποίηση σχετικά με τους μηχανισμούς της μνήμης προάγει την κριτική σκέψη και τον γραμματισμό στα μέσα ενημέρωσης. Είναι ένα σημαντικό βήμα προς τη λήψη πιο τεκμηριωμένων κρίσεων και τη λιγότερη χειραγώγηση.
Διαβάστε επίσης
- Γιατί θέλουμε να πιστεύουμε σε έναν δίκαιο κόσμο: ένας γνωστικός μηχανισμός που απλοποιεί την πραγματικότητα
- Γιατί ο εγκέφαλος δεν μπορεί να αγνοήσει τη μουσική υπόκρουση: Πώς λειτουργεί το φίλτρο ακουστικών πληροφοριών
